Haptonomie als preventie in turbulente tijden

'Kinderen krijgen kan een stel enorm verbinden. Maar een moeizame zwangerschap of bevalling laat sporen na. Niet alleen verliest de vrouw het vertrouwen in haar lichaam en bouwt ze door de ervaren stress moeilijker contact op met haar kind, het vergroot ook de kans op een verwijdering tussen partners. Met haptonomische begeleiding creëer je in turbulente tijden een basis waarop je kunt teruggrijpen. Een soort preventie in een risicovolle tijd.'

Rust, aandacht en vertrouwen. Drie woorden die illustratief zijn voor de aanpak van zwangerschapshaptonome Brigitte Pouwels. In de sfeervol ingerichte praktijkruimte aan de Westsingel in Amersfoort ontvangt ze haar cliënten. Sommige van deze vrouwen hebben een traumatisch verlopen zwangerschap achter de rug. Ze kregen bijvoorbeeld pre-eclampsie of HELLP, of verloren hun baby. Brigitte helpt ze hun angst te overwinnen en het vertrouwen in hun lijf op te bouwen. De basis hiervoor is contact maken via fysieke aanraking. Met kalme handgebaren, ontspannen gezeten in een gemakkelijke stoel, legt Brigitte de beginselen van haptonomie uit. 'Het is een menselijk gegeven dat als iets goed voelt je daarin mee wilt gaan. Iedereen heeft een sensor die aangeeft of iets al dan niet prettig is. Vergelijk het met iemand die naast je zit in een trein. Zonder dat je fysiek contact hebt, voel je feilloos aan of het al dan niet veilig voelt. Kijk naar kinderen die bij je op de bank kruipen, lekker bij je komen kroelen. Comfortabel is het, daar willen ze bijhoren. Voor ongeborenen geldt dit net zo goed.'

Gewaarwording als basis
Contact leggen met de ongeboren baby in de buik gaat per definitie via aanrakingen. Brigitte: 'Aandacht en aanwezigheid, daar draait het om. Als haptonome sluit ik aan bij de natuurlijke neiging van iedere zwangere haar buik aan te raken. Een hand op de zwangere buik nodigt het kindje uit naar die hand toe te gaan. Zo ontstaat op een heel vanzelfsprekende manier contact met je kind. Aanstaande moeders én vaders die dit eenmaal hebben ervaren, raken deze vaardigheid nooit meer kwijt. Ze herinneren zich altijd hoe bijzonder dit was.' Behalve contact tussen ouder en kind biedt haptonomie ook andere aspecten. 'Bewuster zijn van je lijf en van wat je voelt. Gewaarwording met een plechtig woord. De zwangere vrouw kan hierop anticiperen door de manier waarop ze omgaat met haar lijf. Pijn heeft als effect verzet en verkramping. Als de vrouw zich op een zodanige manier gedraagt dat het goed voelt voor haar en haar kind, betekent dat vaak een prettiger verloop van de zwangerschap. Het samen weten om te gaan met de pijn tijdens de bevalling, helpt de scherpe pieken van de pijn te verminderen. Daardoor wordt het draaglijker. Het is niet zo dat een bevalling hierdoor per definitie probleemloos zal verlopen. Uiteraard heb je dat nooit helemaal in de hand.'

Onder het motto 'show, don't tell' toont Brigitte me hoe je iemand helpt vanuit een natuurlijke manier tot een bepaalde beweging te komen. 'Het begint met een intentie tot contact, en die intentie wordt als vanzelf beantwoord.' Zonder dwang maar door subtiel fysiek contact ondersteunt ze me bij het opstaan. 'Sjor je of nodig je uit, dat is het verschil. Stimuleer je iemand in de beweging, dan gaat het soepeltjes. Zo niet, dan voelt het als een overval.' Brigitte trekt een parallel met dansen. 'Een danspaar stemt haar bewegingen voortdurend op elkaar af. De een zet een danspas en neemt bijna onmerkbaar de leiding, de ander volgt als vanzelfsprekend. Voorwaarde is het maken van contact en de voortdurende afstemming op elkaar. Grotendeels gebeurt dat non-verbaal via lichaamstaal. Deze aandacht vormt de basis van haptonomie.'

De stellen die ze in haar praktijk ontmoet, hebben een verschillende achtergrond. Deels komen ze op eigen initiatief, deels op doorverwijzing van de verloskundige of huisarts. Wat hen bindt, is dat ze contact willen maken met hun ongeboren kind. Ze willen tijd hiervoor vrijmaken, een moment van aandacht creëren. Brigitte Pouwels biedt hen hiervoor handvatten. Zeker in de hectische drukte van alledag is haar praktijk een veilige haven van rust en vertrouwen.

Begeleiding bij moeilijke zwangerschappen
In geval er in eerdere zwangerschappen traumatische gebeurtenissen hebben plaatsgevonden zoals pre-eclampsie/HELLP of een overleden baby, krijgt de behandeling een meer therapeutisch karakter. 'De stellen die hier komen na een moeilijke zwangerschap en bevalling, hebben het vaak zwaar. Ze zijn bang, voelen zich kwetsbaar en hebben daardoor de neiging zich af te sluiten. Ondanks hun angst kiezen ze ervoor zich open te stellen. Dapper vind ik dat. De haptonomische begeleiding geeft hen rust, en biedt de vrouw de mogelijkheid samen met haar partner het vertrouwen in haar lichaam te hervinden. De stress neemt af. Dat heeft een gunstige invloed op de beleving van hun eventuele volgende zwangerschap.'

Brigitte vertelt over een zwangere vrouw die bij haar in consult was voor haar eerste zwangerschap. Onverwacht ontwikkelde zij een acute HELLP. Extra vervelend was dat de problemen niet snel genoeg werden onderkend. Als gevolg van miscommunicatie tussen huisarts en verloskundige waren er geen bloed- en urinetesten uitgevoerd. Hierdoor werd pas actie ondernomen toen de vrouw lichamelijk ernstig verzwakt was. Deze omstandigheid vergrootte haar gevoel van machteloosheid. Door de reacties vanuit de omgeving schoot ze in de overlevingsstand en gingen haar gevoelens als het ware ondergronds. Veel later pas kwamen haar frustraties en verdriet naar de oppervlakte. 'Deze vrouw voelde zich zo verlaten, zo eenzaam. Alsof ze niet gezien werd op het moment dat het ertoe deed. Tegelijkertijd gaf ze aan dat ze bij de bevalling veel profijt had gehad van de hier opgedane vaardigheden. Het was haar gelukt de kennis toe te passen. Dat gaf haar kracht.' Toch was het hiermee niet klaar. Ze voelde zich onbegrepen. Alsof ze gefaald had. Mensen wierpen hier tegenin: 'Ja maar het is toch allemaal goed gegaan? Geniet ervan en denk maar niet meer aan de HELLP. Wees blij dat je het hebt overleefd en concentreer je op je kind.' Ongetwijfeld lief bedoeld, maar het hielp haar geen steek verder. Integendeel. Ze kreeg nachtmerries en akelige flashbacks. Voortdurend herinnerde haar onderbewustzijn haar aan wat er was gebeurd. Eén grote herbeleving was het. Woede op de deskundigen die een vergissing hadden gemaakt en de klachten niet serieus hadden genomen. Schaamte en schuldgevoel over het feit dat ze niet eerder of harder aan de bel had getrokken. Daar kwam nog eens bij dat ze te vroeg weer aan het werk was gegaan. Ook daarin liep ze vast.'

Brigitte: 'Iedereen die haar sprak, ontkende zonder het te beseffen haar wanhoop. Ze schaamde zich. Toen ze dit durfde uit te spreken, kreeg ze te horen: 'Je hoeft je niet te schamen.' Vervolgens voelde ze zich schuldig omdat ze zich schaamde. Haar gevoel werd weggepraat. Het mocht er niet zijn. Hierdoor werd haar eenzaamheid alleen maar groter.' Het risico in dit soort situaties is dat de pijn, de schaamte en het schuldgevoel worden onderdrukt en op een later moment verwrongen naar boven komen. Brigitte: 'Het lijf slaat het allemaal op, totdat het niet meer gaat. Dan uit het zich in bijvoorbeeld een depressie of een heel kort lontje, wordt iemand een draak voor haar omgeving of kan iemand niet meer functioneren op haar werk, noem maar op. Op een gegeven moment ben je echt de grip op je leven kwijt. Vaak oogt zo'n vrouw helemaal verstrakt. Resultaat van pure spanning.'

Schoppen om aandacht
Wat te doen in dergelijke gevallen? 'Erkennen dat het is zoals het is in gesprek met haar. Als de verwarrende gevoelens zoals ze die heeft ervaren, er mogen zijn, wordt het beter te hanteren. Ondergronds gegane emoties krijgen de ruimte en het lijf herademt als het ware. Angst en boosheid maken dan plaats voor mildheid en zachtheid. Meestal komt er ook een heleboel vitaliteit vrij. Eindelijk hoeven alle gevoelens niet langer te worden onderdrukt. Dat scheelt enorm in de energiehuishouding.' Een parallel ziet ze met het ongeboren kind in de buik. 'Als je je gehoord en gezien voelt, kom je vanzelf. Als het niet goed voelt, duikt het kind weg of komt het juist prominent naar voren – als een soort schoppen om aandacht!' Ze haalt de vergelijking met dansen weer aan. 'Als het soepeltjes loopt, heb je dat helemaal niet in de gaten, dan ga je gewoon. Totdat het stokt. Pas dan merk je wat nodig is om het zo vanzelfsprekend te laten verlopen. Afstemming impliceert contact. Dat hoeft niet met woorden. Grotendeels loopt het juist non-verbaal via lichaamstaal.

Vaders reageren over het algemeen toch anders dan moeders op situaties. Soms is dat lastig in de communicatie tussen beiden. Brigitte: 'Er zijn zoveel verschillen als er vaders zijn. Mannen kiezen vaak een actieve uitlaatklep in de vorm van dingen doen, zoals sport of andere activiteiten. Uit verantwoordelijkheidsgevoel storten ze zich nogal eens op hun werk. Lijken te denken: 'Het is geweest en klaar, tijd voor andere dingen.' Voor vrouwen geldt dat ze erover willen praten. Dat wrikt. Soms lopen vaders mijlenver achter, maar ook juist kilometers voor met dingen. Ontstaat er bijvoorbeeld een heel sterke vader-kindbinding doordat de vader veel van de dagelijkse verzorging heeft overgenomen van zijn zieke vrouw.' Natuurlijk zijn er ook situaties dat mannen zich buitengesloten voelen doordat de vrouw erg gericht is op de baby. Ze voelen zich eenzaam en willen hierover juist wél praten. Wat ik ook zie, is een uitgestelde reactie van de vader. Eerst moet de boel praktisch op orde zijn. Daarna krijgt hij ruimte een en ander te verwerken. Voor de vrouw kan dit op een onverwacht moment komen. Is zij net opgekrabbeld, valt hij als steunpilaar opeens om.'

Durven en vertrouwen
Heel incidenteel is Brigitte wel eens bij een bevalling. 'Ik ondersteunde een stel waarbij de haptonomische begeleiding nog niet was afgerond doordat de baby te vroeg werd geboren. De vrouw voelde zich vanwege de voortijdige bevalling compleet overweldigd. Met wat praktische hulp en goed gekozen woorden slaagde ze erin op eigen kracht te bevallen.' Brigitte vervolgt: 'De uiteindelijke verantwoordelijkheid ligt bij de vrouw. Mijn taak is het vrouwen de benodigde zorg en veiligheid te bieden zonder dat het verstikkend werkt. Iemand die normaal gesproken alles op rolletjes en tot in de finesses regelt, kan door onverwachte omstandigheden flink in paniek raken. Controlfreaks komen lelijk op de koffie als het tegenzit. 'Dit gebeurt me en ik heb het niet in de hand.' Mijn kracht ligt in de verbinding. Een luisterend oor in combinatie met structuur en duidelijkheid. Op een prettige manier de touwtjes in handen hebben zonder dat mensen zich gestuurd voelen. Een zekere lichtheid en humor zet ik daarbij graag in ter relativering van de zwaarte die mensen soms ervaren.' Durven los te laten en vertrouwen op wat er komt. Eng! Maar ook bevrijdend en relativerend, zo blijkt. Brigitte glimlacht en spreidt haar handen uiteen. 'Ontdekken ze dat je beter de natuur kunt volgen dan te denken dat je grip hebt op de natuur.'

Een mooie reactie kreeg ze ooit van een vrouw die een kindje had verloren. 'Zij en haar partner waren behalve hun kind ook elkaar kwijt geraakt. Ze zaten allebei vol onzekerheid en twijfel. 'We zijn weer naar elkaar toe gegroeid', schreef ze. Ze konden elkaar weer positieve aandacht geven en daarmee groeiden ze samen, maar ook ieder op individueel niveau. Dát is de winst van haptonomie!'

Website door Creative Kingdoms